Ο ψυχολόγος C.L.Hull (1884-1952) πριν σπουδάσει ψυχολογία, ασχολήθηκε με τα μαθηματικά και τη μηχανολογία. (‘Principlesofbehavior, N. York: Appleton- Century- Crofts’, 1943).

       Σύμφωνα με τη θεωρία του, η μάθηση συντελείται με το σχήμα S-O-R, όπου S (Stimulus) είναι τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που δέχεται το υποκείμενο, Ο (Organism) είναι οι ενδιάμεσες μεταβλητές του υποκειμένου, R (Response) είναι οι εξαρτημένες μεταβλητές του υποκειμένου. Δηλαδή, η μάθηση σχετίζεται με την ιδιαίτερη ψυχογνωστική σύνθεση του ατόμου, με την ιδιαίτερη προσωπική εσωτερική αντίδρασή του απέναντι στο ερέθισμα. Για παράδειγμα, η μουσική του Βιβάλντι στις «Τέσσερις Εποχές» και ένας τελικός αγώνας μπάσκετ δέχονται διαφορετική επεξεργασία από έναν μαθητή γυμνασίου σε σχέση με έναν μουσικό.

          Στις ενδιάμεσες μεταβλητές συμπεριλαμβάνονται η παρώθηση και η ενθάρρυνση του μαθητή. Ο μαθητής όταν έχει μηδενικό ενδιαφέρον γι’ αυτά που διδάσκεται, δεν τα μαθαίνει, δεν τα αφομοιώνει.

          Αν όμως έχει αυξημένο ενδιαφέρον για τα διδασκόμενα, τα ακούει προσεκτικά, τα επεξεργάζεται με τη σκέψη του, τα συσχετίζει με άλλα και τα καταχωρεί σαν επιπρόσθετη γνώση σ’ αυτήν που ήδη κατέχει. Μάλιστα, παρουσιάζει αυξημένο ενδιαφέρον όταν αυτά που διδάσκεται, σχετίζονται με τις κλίσεις του.

         Άρα, σημαντικότατη παράμετρος της μάθησης είναι το ενδιαφέρον του μαθητή. Προκειμένου να του το καλλιεργήσουμε, πρέπει να τον επηρεάσουμε κατάλληλα -ποσοτικά και ποιοτικά- και για ικανό χρονικό διάστημα. Αρχικά, πρέπει να τον πείσουμε ότι με την απόκτηση της συγκεκριμένης γνώσης βελτιώνεται ο τρόπος σκέψης του, αυξάνει το σύνολο της γνώσης του που θα αποδειχθεί χρήσιμη στη ζωή του, ιδίως σήμερα που είναι μια εποχή «έκρηξης» γνώσεων και που η ανάγκη της μόρφωσης είναι πρωταρχικής σημασίας.

       Η συνολική προσπάθεια θα πρέπει να γίνεται με διαπιστωμένη ευχαρίστηση, με «πνεύμα παιχνιδιού», όπως έλεγε ο Πλάτωνας και όχι μηχανικά, χωρίς δημιουργική σπίθα.

      Ο μαθητής πρέπει να εξασκείται σε τέτοιο βαθμό μέσα στην αίθουσα με τη βοήθεια του διδάσκοντος, ώστε φεύγοντας να μπορεί να αναπαραγάγει αυτά που διδάχτηκε. Προϋπόθεση βέβαια, για τούτο είναι σίγουρα η συνέχεια της διδασκόμενης ύλης σε σχέση με την ήδη διδαγμένη.

       Αυτή η πορεία απαιτεί παράλληλα διαρκή ενθάρρυνση, σε κάθε βήμα του διδασκόμενου ώστε να εξασφαλίζεται η θετική ενίσχυση και κατά συνέπεια η συμπάθεια απέναντι στο διδασκόμενο αντικείμενο.

        Απεναντίας, η επίπληξη ή η κάθε είδους προσβολή δημιουργεί αυτόματα πηγή απώθησης, απομάκρυνσης από το αντικείμενο. Πιθανά μπορεί να αποτελεί και κύρια αιτία οριστικής αντιπάθειας του γνωστικού αντικειμένου, ίσως και του σχολείου.

        Επιπρόσθετα, θα πρέπει να πειστεί ο μαθητής ότι μπορεί να επιτύχει πολλά στην αίθουσα και τη ζωή και ότι οι υψηλοί στόχοι επιτυγχάνονται βήμα-βήμα, με υπομονή και επιμονή, με στοιχειώδεις επιδόσεις και κατακτήσεις σε διάφορους τομείς. Γι’ αυτές ωστόσο, απαιτούνται προσπάθειες από μέρους του. Προσπάθειες οι οποίες σε συνδυασμό με τη διαρκή ενθάρρυνση επιφέρουν θαυμάσιο αποτέλεσμα που γίνεται αντιληπτό και βιώνεται σαν μια νέα ικανότητα, σαν επιπρόσθετη δύναμη. Αυτή η αίσθηση με τη σειρά της λειτουργεί σαν προϋπόθεση για μεγαλύτερη προσπάθεια.

         Αυτή η δύναμη μεταφράζεται σε ψυχική ενέργεια που του αυξάνει τη γνωστική ετοιμότητα και τον καθιστά ικανό να προσπαθεί σκληρότερα. Αυξάνεται βαθμιαία το επίπεδο πνευματικής και σωματικής αντοχής του και περνά στη δράση της δυνητικής αυτοπραγμάτωσης όπου ακριβώς βρίσκεται και η δικαίωσή του σαν ανθρώπινη ύπαρξη κατά τον Maslow.

       Με την παρώθηση και την ενθάρρυνση ο μαθητής μπορεί να βοηθηθεί θεαματικά όταν πρόκειται για αθλητική δραστηριότητα η οποία κατά κανόνα είναι πιο κοντά στη φύση του και η δυσκολία μάθησης είναι σαφώς μικρότερου βαθμού από την αντίστοιχη των θετικών επιστημών.

         Η συστηματική προπόνηση και η προγραμματισμένη καθημερινή προσπάθεια έχει μετρήσιμα, θεαματικά αποτελέσματα κι αυτό αποτελεί σημαντικό στοιχείο θετικής ενίσχυσης και αυτοενθάρρυνσης.

       Αν οι μαθητές μπορούσαν να έχουν ένα αυστηρό πρόγραμμα γνώσης και σκέψης παράλληλα με διαρκή σωματική εξάσκηση, σ’ ένα περιβάλλον πειθαρχίας, θα μπορούσαν να μετατρέψουν τις τόσες δεξιότητές τους σε ικανότητες και μέσα απ’ αυτές θα αποκτούσαν τη χαμένη τους δύναμη και αγωνιστικότητα.

        Η έλλειψη της προσπάθειας επιφέρει στασιμότητα, υποτονικότητα, υιοθέτηση προτύπων αμφιβόλου αξίας και δυναμικής, τελικά τον οδηγεί σε αποθάρρυνση για δράση.

        Θα πρέπει και τα παιδιά, με τη μειωμένη δραστηριότητα, βαθμιαία να αποκτήσουν οράματα, ιδανικά, να πιστέψουν στις δυνάμεις τους και να αρχίσουν να δημιουργούν. Με αυτόν τον τρόπο θα ξεκινήσει η αντιστροφή της ψυχολογικής τους κατάστασης. Εμείς μπορούμε και πρέπει να τους δείξουμε ότι πιστεύουμε στις ικανότητές τους, κι αυτό θα αποτελέσει το ξεκίνημα, το εφαλτήριο από το οποίο θα εκκινήσουν και θα πετάξουν, εφόσον βαθμιαία ανακαλύψουν και χρησιμοποιήσουν τις φοβερές κρυμμένες δυνάμεις τους. Μπορούμε να τους κάνουμε αισιόδοξους.

       Είναι στ’ αλήθεια πολύ τυχερά τα παιδιά που δέχονται διαρκή παρώθηση από τους σωστούς δασκάλους τους και τους γονείς τους λαμβάνοντας θετικές ενισχύσεις στον δύσβατο ανήφορο της γνώσης.

Ειδικά σήμερα, σε συνθήκες αυξημένου καταναλωτισμού, επικίνδυνου «ηδονισμού» και ελαττωμένης αντίστασης οι νέοι γίνονται συχνά, ώριμα τέκνα της παρακμής.

Στυλιανός Μπακούλας

Μαθηματικός